تاریخ: آبان 27, 1402
کانال نخاعی در ستون فقرات (استخوان‌های کمر) امتداد دارد و نخاع را در بر می‌گیرد و آن را محافظت می‌کند. وقتی کانال نخاعی باریک شود، وضعیتی به نام تنگی کانال نخاعی ایجاد میشود که منجر به فشردگی ریشه‌های نخاع و عصب‌های نزدیک به آن میشود. این وضعیت ممکن است با علائمی مانند درد و کاهش حس در دست‌ها، بازوها و پاها (ناحیه تحت فشار) همراه باشد.
تشخیص تنگی کانال نخاعی نیاز به یک رویکرد جامع دارد که شامل بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه جسمی و استفاده از آزمایشات تصویربرداری میشود. در حالی که تعداد کمی از افراد ممکن است نیاز به جراحی برای رفع مشکل تنگی کانال نخاعی خود داشته باشند، اکثر افراد می‌توانند با استفاده از روش‌های ساده مانند فیزیوتراپی و مصرف داروها این مشکل را درمان کنند.
علل تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی ممکن است که یک بیماری مادرزادی باشد و برخی از افراد از بدو تولد دچار این مشکل باشند. اما واقعیت این است که در اکثر موارد تنگی کانال نخاعی ناشی از آرتروز ستون فقرات است. ضخیم شدن رباط موجود در کمر و برآمدگی دیسک‌ها نیز می‌تواند در تنگ شدن کانال نخاعی نقش داشته باشد.
سایر علل تنگی کانال نخاعی عبارتند از:
- اسپوندیلوآرتریت التهابی
- جراحی ستون فقرات (تنگ شدن کانال نخاعی پس از لامینکتومی)
- ترومای ستون فقرات
- بیماری پاژه استخوان
به خاطر داشته باشید که عوامل زیادی وجود دارد که می‌توانند خطر ابتلا به تنگی کانال نخاعی بدن را در فرد افزایش دهند.
عوامل خطر
برخی از عوامل خطر ابتلا به تنگی کانال نخاعی عبارتند از:
- بالای ۵۰ سال بودن
- جنس مونث
- سابقة آسیب قبلی یا انجام عمل جراحی بر روی ستون فقرات
- چاقی (موثر در ابتلا به تنگی کانال نخاعی کمر)
- پوکی استخوان
- ترومای تجمعی
- کشیدن سیگار
علائم تنگی کانال نخاعی کمر و گردن چیست؟
تنگی کانال نخاعی اغلب در مناطق کمر و گردن اتفاق می‌افتد. در موارد نادر، ستون فقرات نیز می‌تواند در ناحیه توراسیک تنگ شود. افرادی که از تنگی کانال نخاعی کمر رنج می‌برند، ممکن است با درد کمری شدید و حس سوزن سوزن شدن در پاها و حتی ضعف در پاها مواجه شوند. این علائم معمولاً هنگام راه رفتن یا ایستادن شدیدتر می‌شوند و با نشستن یا دراز کشیدن کاهش می‌یابند.
در صورت تنگی کانال نخاعی گردن، علاوه بر درد و خشکی گردن، ممکن است با ضعف یا کاهش حس در دست‌ها، بازوها و پاها مواجه شوند. در موارد شدید، تنگی کانال نخاعی می‌تواند با مشکلاتی در عملکرد مثانه، روده و عملکرد جنسی همراه باشد و حتی ممکن است برخی از افراد فلج شوند.
چگونه می‌توان تنگی کانال نخاعی را تشخیص داد؟
اغلب برای تشخیص تنگی کانال نخاعی لازم است که از یک رویکرد چند بخشی شامل بررسی سوابق پزشکی بیمار، معاینه جسمانی وی و استفاده از آزمایش‌های تصویربرداری است.
بررسی سوابق پزشکی و معاینه جسمانی بیمار
در حین ملاقات با پزشک، وی در مورد علائم خاص شما از جمله شدت و مدت زمان آن از شما سؤالاتی خواهد کرد.
همچنین در طی این جلسه، پزشک وضعیت گردن، کمر و دست و پاهای شما را نیز بررسی و معاینه می‌کند. پس از آن، پزشک به طرز ویژه‌ای بر روی رفلکس‌های بدن به منظور کشف ضعف عضلات و اختلالات حسی تمرکز خواهد کرد و شکل راه رفتن، تعادل و میزان درد شما را زیر نظر می‌گیرد.
آزمایشات تصویربرداری
معمولاً از آزمایشات تصویربرداری برای تأیید تشخیص تنگی کانال نخاعی گردن و کمر و یا رد کردن سایر عوامل احتمالی استفاده میشود. برخی از رایج‌ترین آزمایشات تصویربرداری که معمولاً برای تشخیص تنگی کانال نخاعی تجویز می‌شوند عبارتند از:
- عکسبرداری از ستون فقرات با اشعه ایکس: به کمک عکسبرداری از ستون فقرات می‌توان علت تنگی کانال نخاعی مانند تومورهای نخاعی، آسیب‌دیدگی نخاع، آرتریت ستون فقرات و یا اختلالات ارثی را شناسایی کرد.
- سی تی اسکن ستون فقرات: سی تی اسکن پیشرفته‌تر از عسکبرداری با اشعه ایکس است و می‌تواند نواحی فشردگی در کانال نخاعی و همچنین رشد استخوانی ناشی از آرتروز (به نام اسپور استخوانی) و شکستگی استخوان را نشان دهد.
- تصویربرداری ستون فقرات با رزونانس مغناطیسی یا MRI: بهترین آزمایش برای تشخیص تنگی کانال نخاعی گردن و کمر گرفتن ام آر آی از آن است. به کمک ام آر آی می‌توان محل دقیق تنگی کانال نخاعی را تشخیص داد و علت اصلی فشار روی نخاع و یا ریشه‌های عصبی را شناسایی کرد.
- میلوگرام : میلوگرام مانند عکسبرداری با اشعه ایکس است با این تفاوت که میلوگرام مستلزم تزریق کنتراست به مایع مغزی نخاعی اطراف نخاع و عصب‌ها است. این آزمایش معمولا در بیمارانی که دارای دستگاه ضربان ساز قلبی هستند و نباید از ام آر آی استفاده کنند، کاربرد دارد.
آزمایش خون و سایر آزمایشات
گاهی ممکن است که برای تشخیص علت تنگی کانال نخاعی (به عنوان مثال بیماری پاژه استخوان) یا رد کردن سایر تشخیص‌های احتمالی از آزمایش خون و یا آزمایش‌های دیگر استفاده شود.
از همین رو، گاهی ممکن است که به منظور تشخیص تنگی کانال نخاعی گردن و یا کمر از آزمایشی به نام الکترومیوگرافی (EMG) استفاده شود. در این آزمایش میزان عملکرد اعصاب و منشأ عملکرد ستون فقرات بیمار سنجیده میشود.
درمان تنگی کانال نخاعی چیست؟
در اکثر موارد می‌توان تنگی کانال نخاعی را از طریق مصرف دارو و فیزیوتراپی درمان کرد. همچنین در مواردی که شدت بیماری زیاد باشد به ناچار فرد باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.
فیزیوتراپی و ورزش کردن
اگر فردی دچار تنگی کانال نخاعی شده باشد در این صورت ممکن است پزشک وی را به فیزیوتراپی ارجاع دهد. پس از مراجعه به فیزیوتراپی، فیزیوتراپیست یکسری حرکات تمرینی به شما آموزش می‌دهد که به حفظ و تقویت عضلات، به خصوص عضلات بازوها و پاهای شما کمک می‌کند. همچنین با ورزش مستمر و منظم می‌توانید به کاهش درد و بهبود تحرک ستون فقرات خود کمک کنید. اگر چنانچه به دلیل درد زیاد قادر به ورزش کردن نیستید در این شرایط می‌توانید برای شروع تمرینات مربوط به فلکسیون و خم شدن را انتخاب کنید و بصورت سه بار در هفته و هر بار به مدت ۳۰ دقیقه پیاده‌روی یا شنا کنید.
مصرف دارو
غالبا برای کنترل درد و التهاب تنگی کانال نخاعی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی استفاده میشود.
تزریق کورتیکواستروئید
در تزریق کورتیکواستروئید که به آن تزریق اپیدورال نیز گفته میشود دارو به طور مستقیم به فضای اپیدورال یا همان ناحیه‌ای در داخل کانال نخاعی بین مهره‌ها و کیسه پر از مایع اطراف ریشه‌های عصبی و نخاع تزریق میشود. داروی مورد استفاده در این تزریق ترکیبی از کورتیکواستروئیدها و یک ماده بی‌حس کننده موضعی است که در کنار هم باعث کاهش التهاب در کانال نخاعی و تسکین درد میشود.
در این تزریق از فیلم‌برداری اشعه ایکس بصورت زنده برای هدایت سوزن استفاده میشود و دقیقاً ناحیه تنگ شده را هدف قرار می‌دهد. از تزریق اپیدورال در ستون فقرات کمر یا گردن قابل استفاده میشود.
ماده بی‌حس کننده بلافاصله باعث تسکین درد میشود و معمولا ۲۴ تا ۷۲ ساعت و یا گاهی حتی تا یک هفته طول می‌کشد تا کورتیکواستروئید تزریق شده اثر خود را نشان دهد. اگرچه ممکن است که تزریق اپیدورال در برخی از افراد موثر نباشد اما در صورت موثر بودن آن، تسکین درد می‌تواند تا هفته‌ها و یا ماه‌ها به طول بیانجامد. هیچ روش قابل اطمینان برای پیش بینی اینکه آیا تزریق کورتیکواستروئید می‌تواند درد فرد را تسکین دهد یا نه وجود ندارد.
در تزریق اپیدورال از بیحسی موضعی استفاده میشود و این تزریق حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد تا انجام شود. به غیر از درد در نواحی اطراف محل تزریق احتمال بروز عوارض جانبی در اکثر افراد بسیار کم است و این افراد می‌توانند روز بعد از تزریق فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرند.
تزریق مفصل فاست
مفاصل فاست به مفاصلی گفته میشود که مهره‌های ستون فقرات را به هم متصل می‌کنند و به انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک می‌کنند تا امکان تحرک نخاع فراهم شود. اگر یکی از این مفاصل به دلایلی مانند استئوآرتریت تحریک یا التهاب شود، بافت استخوان متورم میشود و فشاری بر ریشه‌های عصبی مجاور ایجاد می‌کند.
تزریق مفصل فاست، که به آن بلوک مفصل فاست نیز گفته میشود، شامل تزریق یک ماده بیحسی موضعی و کورتیکواستروئیدها مستقیماً به مفصل فاست آسیب دیده است. این ماده بیحس‌کننده باعث تسکین موقتی درد در مفصل میشود و کورتیکواستروئیدها نیز التهاب مفصل را کاهش داده و با کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی آسیب دیده، به تسکین درد کمک می‌کنند.
در این روش از یک اشعه ایکس ویژه به نام فلوروسکوپ استفاده میشود که تصاویر زنده و لحظه‌ای از ستون فقرات و مفاصل بیمار را به پزشک می‌دهد تا از تزریق دقیق دارو به مفصل فاست اطمینان حاصل شود. این روش معمولاً بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و پس از آن بیمار می‌تواند در همان روز از بیمارستان مرخص شده و به خانه بازگردد. در اکثر موارد، هیچ‌گونه عوارض جانبی مشاهده نمی‌شود و بیمار می‌تواند روز بعد از آن فعالیت‌های عادی را از سر بگیرد.
رادیو فرکوئنسی ابلیشن
رادیو فرکوئنسی ابلیشن روشی است که در آن از امواج الکترومغناطیسی با سطح انرژی بالا برای تخریب بی‌خطر عصب‌های حامل پالس‌های درد استفاده میشود. این روش برای افرادی که قبلاً تزریق مفصل فاست انجام داده‌اند و درد آنها تا حد زیادی تسکین یافته‌است بسیار مناسب است. رادیوفرکوئنسی ابلیشن علائم مشابه تزریق مفصل فاست را هدف قرار می‌دهد با این تفاوت که تسکین درد در این روش تا مدت طولانی‌تری ادامه دارد.
برای انجام این روش، پزشک یک ماده بیحسی موضعی را بر روی قسمت پشت بیمار قرار می‌دهد و سپس سوزنی را برای راهنمایی یک پروب کوچک به اعصاب آسیب‌دیده وارد می‌کند. همچنین در این روش از یک نوع خاصی از اشعه ایکس که تصاویر ویدئویی زنده‌ای از ستون فقرات بیمار را در اختیار پزشک قرار می‌دهد نیز برای اطمینان از قرارگیری پروب در محل درست استفاده میشود.
پس از وارد کردن پروب این بار تعدادی الکترود بر روی بدن بیمار قرار می‌گیرد و از این طریق امکان درمان یک ناحیه بزرگتر از بدن فراهم میشود. پس از قرار گرفتن پروب و الکترودها در جای خود، اندکی گرما از طریق امواج الکترومغناطیسی از طریق پروب به اعصاب منتقل میشود. گرما باعث ایجاد ضایعه در عصب شده و باعث تخریب بافت و متعاقبا از بین رفتن درد میشود.
در مواردی که درد عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی باشد استفاده از رادیو فرکوئنسی می‌تواند تا ۱۲ ماه مؤثر باشد و درد را برطرف کند. به طور معمول انجام این روش کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و بیشتر افراد می‌توانند در همان روز مرخص شوند. عوارض جانبی این روش شامل درد در محل تزریق است.
تزریق نقطه به نقطه ماشه‌ای یا تریگر پوینت
در صورتی که درد گردن یا کمر ناشی از فشار عضلانی باشد و ارتباطی با فشردگی ریشه عصبی نداشته باشد، ممکن است پزشک تزریق به نقطه ماشه‌ای را تجویز کند. این شرایط در افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی به دلیل تداوم بدن در وضعیت‌های نادرست یا سایر موقعیت‌های غیرطبیعی بدن اتفاق می‌افتد. تزریق ترکیبی از داروهای بیحسی مستقیماً به عضله می‌تواند به آرام شدن عضلات و تسکین درد کمک کند.
تزریق دارو به نقطه ماشه‌ای حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و معمولا فرد بیمار می‌تواند در همان روز به خانه بازگردد. برخی از عوارض جانبی احتمالی این روش شامل درد جزئی در محل تزریق می‌باشد اما بیشتر افراد بلافاصله پس از تزریق احساس تسکین درد در ناحیه عضله می‌کنند.
درمان تنگی کانال نخاعی از طریق عمل جراحی
معمولا در شرایطی که استفاده از سایر روش‌های درمانی در درمان تنگی کانال نخاعی اثربخش نبود به ناچار از عمل جراحی استفاده میشود. البته اکثر افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی گردن و کمر نیازی به جراحی ندارند و به کمک‌های روش‌های غیرتهاجمی درمان می‌شوند. روش‌های جراحی مختلفی برای درمان تنگی کانال نخاعی وجود دارد که یکی از این روش‌ها لامینکتومی کاهش فشار نامیده میشود که در آن استخوانی که بر روی کانال نخاعی فشار می‌آورد، خارج میشود. همچنین غالبا از جراحی فیشوژن ستون فقرات نیز به همراه این جراحی استفاده میشود.
