سندرم پلیکا: درمان، علائم و علت

به ضخیمی بافت سینوویال پلیکای مفصلی زانو پس از وارد آمدن ضربه و یا التهاب، التهاب مزمن (سینوویت) و یا فیبروز آن سندروم پلیکا گفته می‌شود. معمولاً این عارضه در نتیجه‌ی تحریک پلیکا به دلیل استفاده‌ی بیش از حد و یا وارد آمدن آسیب به مفصل زانو ایجاد می‌شود. این عارضه غالباً پلیکای داخلی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد و علائم سندرم پلیکا شبیه دیگر مشکلات زانو مانند پارگی مینیسک است و می‌تواند موجب درد کشکک، شکستگی، صدا دادن و حساسیت مفصل زانو شود. ممکن است احساس بی‌ثباتی و قفل‌شدگی زانو نیز با این عارضه همراه باشد.

سندروم پلیکا چیست؟

پلیکا نواری از جنس بافت سینوویال است که از دوران رشد جنینی باقی می‌ماند. تصور بر این است که در حالت عادی همراه با رشد جنین زانو به سه بخش مجزا تقسیم می‌شود: سینوویال‌های میانی و جانبی و بورس  سوپراپاتلار. این بخش‌ها توسط سینوویال سپتوم (یک غشای سینوویالی) از هم جدا می‌شوند. در جایی بین دو تا سه ماهگی رشد جنین این پلیکا مجدداً جذب می‌شود تا حفره‌ای بزرگ با نام حفره‌ی سینوویال را تشکیل دهد. در برخی موارد این زائده‌ها به طور کامل جذب نمی‌شوند و لایه‌هایی از آن تا حدی باقی می‌مانند و به پلیکا تبدیل می‌شوند. هر چند این نظریه به طور کامل تمام موارد ایجاد پلیکا در زانو را توجیه نمی‌کند و متغیرهای بسیاری در این امر تأثیرگذار خواهند بود ولی با این حال می‌تواند توضیحی مختصر برای تشکیل آن‌ها را ارائه دهد.

با وجود اینکه تمامی موارد پلیکای زانو با روند یکسانی اتفاق نمی‌افتند، ولی بروز آن در تمامی افراد امکان‌پذیر است. البته وقوع این عارضه همواره بسیار بحث برانگیز است و صرف وجود آن، نشانگر مشکل خاصی نخواهد بود. پلیکا در حالت عادی بدون علامت است و مشکلات آن معمولاً بسیار نادر هستند و از این رو به عنوان بافتی زائد که هیچ‌گونه  عملکرد حقیقی ندارد و لزوماً مشکل‌ساز نیست، شناخته می‌شود.

عامل سندروم پلیکا چیست؟

سندروم پلیکا به دلیل التهاب مزمن ناشی از آسیب به زانو و یا دیگر مشکلات پاتولوژیک آن ایجاد می‌شود. در حالت عادی غشای سینوویال پلیکا نازک و قابل انعطاف است. در صورتیکه این غشا با گذشت زمان دچار التهاب شود، قابلیت ارتجاعی آن از دست رفته و ضخیم و فیبروتیک می‌شود. این اثر منجر به تداخل پلیکا در عملکرد حرکتی زانو می‌شود و علائمی شبیه به مشکلات دیگر زانو را از خود بروز می‌دهد. همانگونه که قبلاً نیز به آن اشاره شد، علائم عارضه‌ی پلیکا بسیار محدود هستند ولی با این حال علائم عارضه‌ی پلیکای میانی غالباً به طور گسترده‌ای گزارش می‌شوند. البته نشانه‌هایی نیز برای پلیکای سوپراپاتلار و جانبی نیز گزارش می‌شوند، ولی تعداد آن‌ها بسیار اندک خواهد بود.

علائم سندروم پلیکا

علائم سندروم پلیکا عبارتند از:

• درد زانو
• تورم زانو
• صدا دادن زانو
• قفل شدن زانو
• ضعف زانو

غالباً دردی بالای کشکک ناشی از مفصل میانی گزارش می‌شود. گاهی دردی در هنگام خم کردن زانو از زاویه‌ی 30 تا 60 درجه گزارش می‌شود که ممکن است با راست کردن آن نیز احساس شود. ممکن است حساسیتی به لمس و نوار و یا بندی دردناک در امتداد لبه‌ی داخلی کشکک نیز احساس شود.

تشخیص سندروم پلیکا

تشخیص سندروم پلیکا می‌تواند بسیار چالش‌ برانگیز باشد. معمولاً برای تشخیص این عارضه، مشکلات بسیاری با علائم یکسان  باید مورد بررسی قرار گیرند تا در نهایت وجود این مشکل تشخیص داده شود. هر چند بهره‌گیری از MRI می‌تواند وجود پلیکا را آشکار سازد ولی این مسئله دلیلی بر مشکل‌ساز بودن آن نخواهد بود. در حقیقت هدف اصلی از انجام تصویربرداری، مشاهده‌ی فیبروز پلیکا و یا سایر نواحی دیگر است که احتمال وجود مشکلات پاتولوژیک دیگر را رد می‌کند. البته انجام تصویربردای همیشه در تشخیص این سندروم مؤثر نخواهد بود. بهترین روش تشخیص سندروم پلیکا، انجام جراحی آرتروسکوپی است که مشکلات این عارضه را از طریق برداشتن پلیکای دردناک بهبود می‌بخشد و همزمان تشخیص این عارضه را نیز تشخیص می‌دهد. با این حال، انجام جراحی نخستین راهکار درمانی نیست و معمولاً در گام‌های نخست، روش‌های درمانی محافظه‌کارانه آزموده می‌شوند.

درمان

معمولاً از شیوه‌های محافظه‌کارانه برای درمان سندروم پلیکا استفاده می‌شود. این روش‌های درمانی عبارتند از:

• یخ درمانی
• اصلاح فعالیت‌ها
• داروهای ضدالتهابی غیز استروئیدی مانند ایبوپروفن که التهاب پلیکا و افزایش ضخامت آن را کاهش می‌دهند.
• پانسمان کمپرس زانو نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
• گاهی ممکن است کورتیزون به لایه‌های پلیکا تزریق شود که معمولاً می‌تواند در حدود نیمی از افراد مبتلا به این عارضه را درمان کند.
• اولتراسوند تراپی و ماساژ تراپی نیز می‌تواند برای تسکین التهاب پلیکا انجام شود. گاهی در درمان این عارضه از تکنیک یونتوفورزیس نیز استفاده می‌شود که از جریان الکتریکی خفیفی برای هدایت اثر داروهای ضدالتهابی به نواحی دردناک استفاده می‌کند. این شیوه‌ی درمانی معمولاً برای افرادی که قادر به تحمل روش‌های تزریقی نیستند، بسیار مؤثر خواهد بود.
• یک رویکرد نوآورانه‌ی جدید در درمان پلیکای ملتهب استفاده از درمان‌های تزریقی احیاکننده مانند پلاسمای غنی از پلاکت  یا پی آر پی (PRP) است. در این شیوه‌ی درمانی از عوامل رشد بهبود دهنده‌ای که در خون فرد یافت می‌شود برای درمان استفاده می‌گردد. با تزریق PRP به نواحی ملتهب زانو، میزان التهاب و درد این نواحی کاهش می‌یابد و عوامل رشدی آزاد می‌شوند که می‌تواند بدون انجام روش‌های تهاجمی جراحی، روند بهبودی را ارتقا دهد.
• پس از کاهش التهاب، درمانگر فیزیکی درمان‌هایی شامل انجام تمرینات کششی و تقویتی پا را آغاز خواهد کرد.

• با وجود اینکه زمان لازم برای بهبودی متفاوت است، ولی در صورتیکه روش‌های بدون جراحی مورد استفاده قرار گیرند، بیمار قادر خواهد بود در طی چهار تا شش هفته فعالیت‌های عادی خود را از سر گیرد.
• در صورتیکه روش‌های محافظه‌کارانه‌ی درمان در تسکین علائم در طی 3 ماه موفق ظاهر نشوند، ممکن است پزشک انجام جراحی باز یا آرتروسکوپی را برای برداشتن پلیکا توصیه کند.