تاریخ: آبان 27, 1402
عمل جراحی تعویض مفصل زانو، یا آرتروپلاستی، میتواند مشکلات بیماران مرتبط با وضعیت مفصل زانو را بهطور چشمگیر بهبود بخشد. اما پس از این عمل، مراقبت از ناحیه تحت درمان بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل، امروزه از تمرینات و ورزشهای خاص برای کمک به توانبخشی بیماران پس از جراحی مفصل زانو استفاده میشود.
تمرینات حرکتی و روشهای توانبخشی میتوانند نتایج مفیدی برای بیماران در زمان بعد از عمل جراحی تعویض مفصل زانو به همراه داشته و به تداوم نتایج موفق این درمان کمک کنند. امروزه تعداد زیادی از افراد، به ویژه افراد میانسال و سالمندان، از عمل جراحی تعویض مفصل زانو استفاده میکنند. این عمل جراحی معمولا زمانی انجام میشود که شرایط نامناسب در محل مفصل باعث درد، ناراحتی و آرتروز زانو برای بیمار میشود. این شرایط ممکن است منجر به محدودیت شدید در حرکتهای مفصل شود و استفاده از روشهای غیرجراحی نتواند دارای اثربخشی لازم برای رفع مشکل باشد.
توانبخشی یکی از مهمترین بخشهای عمل جراحی تعویض مفصل زانو است و در این شرایط لازم است بیمار به دقت توصیههای ارائه شده توسط متخصص طب فیزیکی را برای دستیابی به نتایج درمان موفقیتآمیز دنبال نماید. نتایج بررسیهای انجام شده نشان میدهد عمل جراحی تعویض مفصل زانو یک روش بسیار موفقیتآمیز برای از بین بردن درد زانو و بهبود توانایی حرکتی فرد است، اما به منظور دستیابی به بهترین نتایج ممکن، لازم است توجه خاص به فرآیند توانبخشی پس از درمان وجود داشته باشد. برای اطلاع از روشهای طب فیزیکی و خدمات توانبخشی ما در این کلینیک میتوانید با ما از طریق شمارههای 03132367465 – 03132330382 تماس حاصل فرمایید.
تعویض کامل مفصل زانو چیست؟
افرادی که عمل جراحی آرتروپلاستی انجام میدهند، در واقع یک مفصل مصنوعی را به جای مفصل زانوی خود جایگزین میکنند. این نوع جراحی به منظور جایگزینی مفصل انجام میشود، که یک تکه از آن به کوندیل استخوان ران (فیمورال) و بخش دیگر به ناحیه بالای استخوان درشتنی (تیبیا) متصل میشود. مفصل مصنوعی از حداقل یک تکه پلیاتیلن ساخته شده و بین استخوان ران و درشتنی قرار میگیرد. این مفصل مصنوعی میتواند نقش جذب کننده ضربه برای حرکتهای پا را بر عهده بگیرد. همچنین، در 50% موارد، استخوان کشکک نیز در این عمل جراحی جایگزین میشود به دلیل خورده شدن استخوان، حرکت نامناسب کشکک یا عدم موفقیت ایمپلنت است. هدف اصلی از تعویض استخوان کشکک، بازیابی مکانیزم حرکتی عادی آن است. اما این شرایط به سطح خورده شدن استخوان و نوع پروتز کشکک مورد استفاده بستگی دارد. باید توجه داشت که در اکثر موارد، دلیل اصلی جایگزینی مفصل زانو، ابتلا به آرتروز است.
عوارض پس از جراحی
خشکی و گرفتگی مفصل زانو شایعترین مشکلی است که پس از عمل جراحی تعویض کل مفصل زانو در افراد مشاهده میشود. این شرایط تقریباً 6 تا 7 درصد بیمارانی که این عمل جراحی را انجام میدهند، تحت تاثیر قرار میدهد.
در برخی موارد، پروتز زانو ممکن است با شکست مواجه شده و علائم دردناکی را برای بیمار ایجاد کند. عدم موفقیت ابزارهای جایگزین میتواند به دلایلی مانند چاقی بیمار یا انجام فعالیتهای ورزشی شدید و دارای سطح تماس مستقیم رخ دهد. گاهی اوقات، مشکلات پروتز به دلیل طراحی نادرست آن بوجود میآید. به این ترتیب برخی از عوارض جانبی احتمالی عمل جراحی تعویض مفصل زانو به شرح زیر هستند:
- شل شدن یا شکستن پروتز و اجزای تشکیل دهنده آن
- ناپایداری یا دررفتگی مفصل
- قرارگیری نامناسب اجزا و فرسایش آنها
- وارد شدن آسیب به عصب
- شکستگی استخوان و دیر جوش خوردن شکستگی استخوان
- ورم و التهاب در ناحیه مفصل زانو
آزمایشهای پس از تعویض مفصل زانو
آزمایشهای پس از تعویض مفصل زانو به شرح زیر هستند:
- بررسی: بررسی وضعیت جراحت/ زخم، قرمزی، و چسبندگی پوست. هنگامی که بیمار مشکوک به ایجاد عفونت در محل زخم باشد، لازم است شرایط بیمار توسط پزشک ارتوپد یا توسط پزشک اورژانس مورد بررسی قرار گیرد.
- معاینه با دست: به این ترتیب میتوان ورم، هیپرتونی (چرخش مفصل مصنوعی)، درد و گرمی را در محل تحت درمان تشخیص داد.
مدیریت و کنترل شرایط
اولین روز پس از جراحی لازم است بیمار بهطور کامل استراحت کند. پس از روز چهارم، تمرینهای حرکتی فعال برای بیمار آغاز میشود. در این زمان متخصص فیزیوتراپی به بیمار آموزشهای لازم را برای کنترل قدرت عضله و انجام فعالیت به منظور بازیابی دامنه کامل حرکتی مفصل ارائه میکند. این کار بهطور خاص هنگامی انجام میشود که نیاز به بازیابی شرایط کشیدگی کامل مفصل وجود داشته باشد.
فرآیند توانبخشی از چهار مرحله اصلی به شرح زیر تشکیل شده است. این مراحل عبارت از حرکت دادن، تقویت استاتیک، تقویت دینامیک، و در پایان تثبیت وضعیت مفصل هستند. حرکت دادن مفصل و انجام تمرینهای تقویتی استاتیک را میتوان تقریباً به صورت همزمان آغاز کرد. اولین روز پس از جراحی مهم است که فرآیند چرخش خون بهبود پیدا کند. بنابراین در این زمان از بیمار خواسته میشود از حرکتهای کششی و انعطافپذیری استفاده کند.
پس از گذشت روز دوم، بیمار میتواند راه رفتن را با استفاده از ابزارهای کمکی یا واکر شروع کند. علاوه بر این متخصص فیزیوتراپی تمرینهای حرکتی را با توجه به حرکتهای انعطافپذیری و کششی آغاز میکند. این تمرینها معمولاً بر روی تخت ماساژ بر روی بیمار انجام میشود. علاوه بر این امکان انجام حرکتهای انعطافپذیری و کششی به صورت فعال نیز در این زمان وجود دارد.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی میتواند به بیمار آموزشهای لازم را درباره تمرینهای حرکتی قبل از عمل جراحی به صورتی آموزش دهد که بیمار بتواند درک مناسب از فرآیند درمان داشته و پس از جراحی از آمادگی لازم برای اصلاح شرایط ناحیه تحت درمان از طریق تمرینهای حرکتی مناسب برخوردار باشد. به این ترتیب امکان شروع بسیار سریع فرآیند بهبودی وجود خواهد داشت.
روشهای فیزیوتراپی همواره سودمند و مفید هستند. برای مثال، آب درمانی و آموزش حرکتهای تعادلی امروزه به روشهای اصلی فیزیوتراپی اضافه شده، اما در عمل تفاوتی بین نتایج بدست آمده با استفاده از روشهای مختلف موجود در این بخش وجود ندارد.
علاوه بر این متخصص فیزیوتراپی ممکن است از یک دستگاه حرکت انفعالی مداوم (CPM) برای خم کردن و کشیدن آرام مفصل زانو استفاده نماید. این دستگاه پس از عمل جراحی برای بیمار استفاده شده و از طریق آن خم کردن آرام مفصل زانو امکانپذیر میشود. در واقع این دستگاه میتواند پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو و نیز سایر درمانهای مورد استفاده برای ناحیه زانو مورد استفاده قرار گرفته و مشکلات مربوط به سفت شدن و خشکی مفصل را از بین ببرد. با قرار دادن زانو در این دستگاه به فاصله کوتاه پس از جراحی، بافت زخم در محل تحت درمان تشکیل نشده و احتمال سفت شدن مفصل پس از درمان بهطور قابل توجه کاهش مییابد.
توانایی یک فیزیوتراپیست در استفاده از تحریک الکتریکی عصب از روی پوست به منظور درمان بیماران وجود دارد. در این روش، الکترودهای خاص بر روی پوست ناحیه مورد درمان قرار میگیرند و اعصاب نواحی اطراف مفصل زانو تحریک میشوند تا به کاهش درد و ورم کمک کرده و فرآیند بهبود را تسریع دهند. همچنین، امروزه از شاکویوتراپی برای درمان درد و ناراحتی مربوط به عمل جراحی استفاده میشود.
استفاده از لیزر تراپی سرد ممکن است در برخی موارد برای افراد مفید باشد، اما تأثیر آن بستگی به روش درمان و جزئیات خاص فرآیند بهبود دارد. لیزر تراپی سرد به این دلیل مفید است که میتواند فرآیند طبیعی بهبود بدن را تسریع کند. این درمان میتواند منجر به کاهش درد، ورم و جلوگیری از عوارض جانبی شود و در واقع تأثیر مستقیم بر سطح درد و ناراحتی بیمار داشته باشد.
متخصصان طب فیزیکی از تمرینهای حرکتی متعدد همچون موارد زیر برای توانبخشی بیماران پس از تعویض مفصل زانو استفاده میکنند:
تمرینهای حرکتی در حالت درازکش
در این حالت متخصص فیزیوتراپی ناحیه پایین پا را به سمت بالا کشیده و آزاد میکند. همچنین در این زمان از چرخش پا برای ایجاد شرایط مناسب برای مفصل زانو استفاده میشود. این تمرین بهطور خاص میتواند برای بهبود فرآیند چرخش خون مفید و سودمند باشد.
فشار دادن زانو به سمت پایین و کشیدن استخوان کشکک به سمت بالا. در اصطلاح به این تمرین حرکت عضله چهار سر ران گفته میشود.
قرار دادن یک بالش در زیر زانو و صاف کردن پا
بلند کردن پای صاف و انجام حرکت چرخشی با آن و نیز حرکت آن به داخل و خارج به صورت افقی. این تمرین برای بهبود شرایط مربوط به ایجاد کشیدگی کامل در زانو از اهمیت خاص برخوردار است.
سر دادن پاشنه پا بر روی سطح، کشیدن زانو به سمت بالا و صاف کردن پا. این تمرین با خم کردن و ایجاد کشیدگی در زانو ارتباط دارد. علاوه بر این امکان استفاده از این تمرینها در مراحل پیشرفته درمان در حالت نشسته بر روی صندلی نیز وجود دارد.
تمرینهای حرکتی در حالت نشسته
به صورت نشسته بر روی صندلی پای خود را در حالت صاف از زمین بلند کرده و انگشتان پا را به سمت خود بکشید.
پای خود را با کمک پای دیگر صاف کنید. این تمرین بهطور خاص برای ایجاد کشش در زانو از اهمیت خاص برخوردار است.
پای خود را بالا کشیده و آن را به سمت داخل و خارج حرکت دهید. پاشنه پای خود را بر روی سطح سر داده، زانوی خود را بالا کشیده و پای خود را صاف کنید.
تمرینهای حرکتی در حالت ایستاده
در حالت ایستاده بر روی پاشنهها و انگشتان پا به صورت متناوب قرار گیرید. برای انجام این تمرین میتوانید از یک صندلی برای حفظ تعادل استفاده کنید. بر روی یک پا ایستاده و سعی کنید وزن خود را بر روی پای مورد نظر قرار دهید. به آرامی به سمت زانوهای خود خم شوید.
