درمان آرتروز و ساییدگی مفصل زانو با طب فیزیکی و حرکات اصلاحی

آرتروز (استئو آرتریت) یکی از دلایل معمول ایجاد درد در ناحیه زانو و ورم و آب آوردن زانو است که معمولاً در سنین میان‌سالی در بین افراد مشاهده می‌شود. گاهی اوقات اصطلاح آرتروز زانو یک واژه گمراه کننده است، زیرا معنی آن التهاب مفصل می‌باشد. در حقیقت باید بدانید هر چند یکی از علائم این بیماری با التهاب مفصل همراه است، فرآیند اصلی آن با وارد شدن آسیب به مفصل زانو و از بین رفتن آن با گذشت زمان ارتباط دارد.

آرتروز چیست؟

بیماری آرتروز که در اصطلاح به آن بیماری فرسایش مفصل نیز گفته می‌شود نشان دهنده تحلیل و از بین رفتن غضروف در محل مفاصل است. با پیشرفت این بیماری، غضروف به تدریج نازک شده و در برخی موارد به‌طور کامل از بین می‌رود.

علاوه بر این، استخوان‌ها در نتیجه فرسایش مفصل ضخیم‌تر شده و حتی ممکن است این شرایط باعث تشکیل زائده‌های استخوانی شود. به همراه این تغییرات، التهاب در غشای سینویال یا نازک شدن جداره اطراف مفصل نیز ممکن است برای فرد ایجاد شود. در واقع جداره مفصل، مایع سینویال یا روان کننده را در محل خود نگه می‌دارد.

تمام این عوامل می‌توانند باعث ایجاد درد و نقص حرکتی در مفصل شوند. آرتروز می‌تواند در همه مفاصل بدن ایجاد شود، اما در اکثر موارد این مشکل را می‌توان در مفاصل زانو و لگن که وزن بدن بر روی آن‌ها قرار دارد، مشاهده کرد.

دلایل ابتلا به آرتروز زانو

دلایل اصلی ابتلا به آرتروز و ساییدگی مفصل زانو به شرح زیر هستند:

• سن و جنسیت: آرتروز زانو در اکثر موارد در افراد بالای 50 سال و به‌طور خاص در بین خانم‌ها مشاهده می‌شود.
• فعالیت‌های بدنی: آرتروز یک بیماری عادی در بین افرادی است که فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی شدید مثل فوتبال انجام می‌دهند.
• آسیب‌دیدگی: آسیب‌دیدگی‌های قبلی به مفصل زانو یک عامل تاثیرگذار برای ابتلا به آرتروز در آینده می‌باشد.

شکستگی‌های قبلی در محل مفصل زانو، چاقی و عوامل ژنتیک نیز نقش با اهمیت در ابتلا به آرتروز دارند.

علائم ابتلا به آرتروز زانو

علائم ابتلا به آرتروز زانو به آرامی در طول چند سال ایجاد شده و عمدتاً شامل موارد زیر هستند:

• درد زانو: درد زانو به خاطر ابتلا به آرتروز یک درد عمیق در پشت زانو است که با انجام فعالیت تشدید می‌شود.
• سفتی و خشکی زانو: این مشکل یک مسئله عادی در بین افراد مبتلا به آرتروز است و به‌طور خاص در هنگام بیدار شدن از خواب مشاهده می‌شود. به هر حال این شرایط می‌تواند ایجاد محدودیت در حرکت‌های مفصل را برای بیمار به همراه داشته باشد.
• ورم: آرتروز زانو می‌تواند باعث التهاب و آب آوردن مفصل زانو شده و گاهی اوقات باعث صدا دادن آن را در هنگام حرکت مفصل شود.

تشخیص ابتلا به آرتروز زانو

برای تشخیص آرتروز پزشک معالج ممکن است ماهیت و شدت درد بیمار را بررسی کند. به این منظور متخصص طب فیزیکی مقدار حرکت مفصل را بررسی کرده و از زانو عکس رادیولوژی تهیه می‌کند. کوچک و باریک شدن فضای مفصلی یکی از نشانه‌های اصلی ابتلا به آرتروز است. علاوه بر این پزشک متخصص زانو می‌تواند از طریق عکس رادیولوژی تشکیل زائده استخوانی را تشخیص دهد. در برخی موارد همچنین می‌توان برای بیمار از اسکن ام آر آی نیز استفاده کرد. انجام این کار به پزشک امکان می‌دهد تغییرات ایجاد شده در بافت نرم مفصل زانو را مورد بررسی قرار دهد. در نهایت پزشک معالج ممکن است از آزمایش نمونه خون بیمار برای تشخیص ابتلا به سایر انواع آرتروز استفاده کند.

درمان آرتروز زانو

تاکنون درمان مشخص برای آرتروز وجود ندارد. به هر حال استفاده از روش‌های درمان خاص می‌تواند برای جلوگیری از پیشرفت بیماری مفید و موثر باشد. برخی از مهم‌ترین روش‌های استفاده شده به این منظور در ادامه بررسی شده‌اند.

بریس و لوازم ارتوپدی: لوازم ارتوپدی محافظ یا بریس‌ها و سایر ابزارهای مانند آن می‌توانند در کاهش درد ناشی از این بیماری در موارد خاص مفید باشند. در حقیقت عملکرد این ابزارها از طریق کاهش فشار وارد شده به مفصل زانو در هنگام انجام فعالیت می‌باشد.

مصرف دارو: مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAID) مثل ایبوپروفن می‌تواند باعث کاهش درد موقت بیمار در نتیجه این بیماری شود. داروهای ریلکس کننده عضلات معمولاً در دوز پایین برای بیمار استفاده شده و می‌توانند کاهش درد ناشی از گرفتگی عضلات در هنگام تلاش برای حمایت از مفصل دچار آرتروز را به همراه داشته باشند.

کاهش وزن: کاهش وزن با توجه به اینکه چاقی یکی از عوامل تشدید کننده آرتروز است، می‌تواند نقش موثر در بهبود علائم مشکل داشته و سرعت پیشرفت فرآیند بیماری را آهسته کند.

تمرین‌های حرکتی: برنامه تمرین‌های حرکتی می‌تواند به حفظ غضروف سالم و افزایش دامنه حرکتی مفصل کمک کند. علاوه بر این، حفظ قدرت و نیرومندی عضلات و تاندون‌های اطراف مفصل می‌تواند نقش موثر در ایجاد ثبات در آن داشته باشد. به هر حال در صورتی که انجام تمرین‌های حرکتی برای بیمار دشوار باشد، معمولاً انجام این حرکت‌ها در آب می‌تواند برای کاهش فشار وارد شده به مفاصل مفید باشد.

ماساژ درمانی: آرتروز مزمن به خوبی به ماساژ درمانی واکنش نشان می‌دهد. به این ترتیب درد در عضلات اطراف مفصل کاهش یافته، سفتی و خشک شدگی مفصل کم می‌شود. در نتیجه این درمان بیمار می‌تواند دامنه حرکتی مفصل خود را بازیابی کرده، عضلات مفصل را ریکلس نموده و فشار وارد شده به آن‌ها را کاهش دهد.

درمان دستی: این درمان می‌تواند به همراه مراقبت‌های معمول برای بیمار استفاده شده و نتایج حاصل از آن تا 1 سال دوام و ماندگاری داشته باشد.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست: تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) یک روش برای کاهش درد است که در آن از جریان الکتریکی بر روی پوست برای کاهش درد زانو به خاطر ابتلا به بیماری آرتروز استفاده می‌شود. دستگاه تحریک الکتریکی یک وسیله کوچک است که با باتری کار می‌کند و 2 الکترود به آن متصل می‌باشد. الکترودها سیم‌های فلزی هستند که از طریق آن‌ها انتقال امواج الکتریکی به بدن بیمار امکان پذیر می‌شود.

درمان با گرما و سرما: از گرما و سرما بر روی مفصل زانو برای کاهش درد و التهاب ایجاد شده پس از انجام تمرین‌های حرکتی استفاده می‌شود.

لیزر درمانی: درمان با لیزر برای کاهش درد ناشی از آرتروز مفصل زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حقیقت پرتوی لیزر می‌تواند باعث کاهش التهاب و ورم ایجاد شده در مفصل از طریق افزایش مشخص جریان و گردش خون در ناحیه آسیب دیده شود. علاوه بر این لیزر می‌تواند آسیب وارد شده به سلول‌ها را ترمیم کرده و با تحریک فرایند ترمیم بدن، به بهبود سریع‌تر بیمار کمک کند.

تزریق مکمل روان کننده: تزریق مکمل روان کننده به مفصل زانو می‌بایست توسط پزشک یا فرد متخصص انجام شود. در حقیقت روان کننده می‌تواند به حرکت‌های مفصل کمک کرده و باعث کاهش التهاب ایجاد شده در محل مفصل شود. به این منظور معمولاً از کورتیزون استفاده می‌شود، زیرا کورتیزون می‌تواند نتایج قابل پیش بینی در ارتباط با بهبود درد بیمار در طول چند هفته تا چند ماه اول تزریق داشته باشد.

اوزون تراپی: اوزون درمانی درد زانو می‌تواند باعث کاهش درد زانو و بهبود توانایی حرکتی افراد مبتلا به آرتروز شود. به همین خاطر این روش برای بیماران مبتلا به آرتروز استفاده می‌گردد.

تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت: تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت (PRP) به مفصل افراد مبتلا به آرتروز زانو می‌تواند بهبود چشمگیر در تمام علائم بیماری مثل درد، سفتی و عملکرد فیزیکی مفصل ایجاد کرده و عوارض جانبی برای بیمار به همراه ندارد.

عمل جراحی: عمل جراحی جایگزین کردن مفصل در موارد خاص هنگامی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمان از نتیجه بخشی مناسب برای رفع مشکل برخوردار نباشند. در این عمل جراحی جایگزین کردن نیمی از مفصل یا تمام آن امکان پذیر می‌باشد.

پیشگیری

برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز زانو یا به تاخیر انداختن آن می‌توان به نکات زیر توجه کرد:

نگه داشتن وزن بدن در سطح مناسب

وزن اضافی باعث وارد شدن فشار بیش از حد به مفاصلی می‌شود که وظیفه تحمل وزن بدن را بر عهده دارند (مفصل لگن و زانو). با گذشت زمان، وزن زیاد وارد شده به این مفاصل باعث تحلیل غضروف مفصل شده و تا زمانی که بیمار وزن خود را کاهش ندهد، احتمال ابتلای وی به آرتروز زیاد خواهد بود.

کنترل قند خون

افراد مبتلا به دیابت ممکن است با ریسک بالای ابتلا به آرتروز مواجه باشند. این شرایط به خاطر این است که سطح بالای قند خون باعث تشکیل مولکول‌های خاص در مفصل شده و سفتی غضروف و حساسیت بیشتر آن به حرکت‌های مکانیکی را، به همراه دارد.

فعالیت فیزیکی

فعالیت فیزیکی بهترین روش درمان برای افراد مبتلا به آرتروز زانو است. این روش همچنین یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ سلامت مفصل زانو می‌باشد. به این ترتیب فقط با حدود 30 دقیقه ورزش کردن در روز برای 5 بار در هفته می‌توان انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات مفصل را که نقش تعیین کننده در نگه داشتن و تثبیت مفصل لگن و زانو بر عهده دارند، حفظ کرد.

اجتناب از آسیب‌دیدگی

هر چند همیشه اجتناب از آسیب‌دیدگی ممکن نیست، لازم است مراقبت کافی از مفاصل وجود داشته باشد. به این ترتیب در صورتی که فعالیت ورزشی انجام می‌دهید، سعی کنید از پوشش‌های محافظ همچون پد مفصل در هنگام انجام فعالیت‌هایی مثل فوتبال یا هاکی استفاده کنید. در خانه یا سر کار، از روش‌های صحیح برای بلند کردن اجسام استفاده کرده و در زمان لازم حتماً به مفاصل خود استراحت دهید.

انتخاب یک سبک زندگی سالم

در نهایت، بهترین اقدام برای پیشگیری از ابتلا به همه بیماری‌ها مثل آرتروز زانو انتخاب یک سبک زندگی سالم است. به این ترتیب نحوه غذا خوردن، انجام تمرین‌های ورزشی، خوابیدن، مدیریت استرس، تماس با سایر افراد، سیگار کشیدن یا مصرف نوشیدنی‌های الکلی، نه تنها می‌توانند تاثیر با اهمیت در حفظ سلامت کلی بدن داشته باشند، بلکه علاوه بر این تاثیر خاص در حفظ وضعیت مناسب مفاصل و پیشگیری از ابتلا به آرتروز خواهند داشت.