در رفتگی کشکک زانو; علت و درمان با روش‌های بدون جراحی

کشکک زانو یک استخوان مثلثی شکل است که توسط تاندون‌ها در سر جای خود قرارگرفته و توسط رباطی در شیار انتهایی استخوان‌های ران و ساق پا ثابت‌شده است و درون این شیار حرکت می‌کند. شیاری که استخوان کشکک درون آن قرارگرفته و در آن حرکت می‌کند، شیار پتلافمورال نام دارد. زمانی که استخوان کشکک زانو از درون این شیار بیرون بیاید، اصطلاحاً دررفتگی کشکک زانو رخ‌داده است.

دررفتگی کشکک زانو زمانی رخ می‌دهد که کشکک زانو به‌طور کامل از درون این شیار خارج شود. این آسیب اغلب در افراد جوان که فعالیت فیزیکی بالایی دارند ایجاد می‌شود و معمولاً به این صورت اتفاق می‌افتد که درحالی‌که پای شخص روی زمین ثابت و زانوی او خم‌شده است و سپس در این حالت، با وارد شدن ضربه یا فشار کوچکی زانو پیچ می‌خورد و کشکک زانو از جای خود خارج می‌شود. در اغلب موارد، شایع‌ترین علائم بروز آسیب که در مورد کشکک زانو گزارش می‌شود، ناپایداری کشکک زانو (انحراف یا کجی کشکک) است. ناپایداری کشکک زانو می‌تواند به علت شکل غیرعادی استخوان‌ها در مفصل زانو، ضعیف بودن عضلات اطراف مفصل زانو و لگت و یا انقباض و گرفتگی بیش‌ازحد عضلات در قسمت کناری و خارجی زانو باشد.

علل دررفتگی کشکک زانو

دررفتگی کشکک زانو عمدتاً به دو علت رخ می‌دهد:

• اول‌ازهمه، در اغلب موارد علت دررفتگی کشکک زانو این است که شخص درحالی‌که کف پایش محکم روی زمین ثابت است، زانویش می‌چرخد. این حالت معمولاً در ورزش‌هایی رخ می‌دهد که در آن انجام حرکات سریع بسیار مهم است، مانند فوتبال، بسکتبال و اسکی.
• دوم این‌که ممکن است براثر وارد شدن ضربهٔ بسیار شدید و مستقیم به‌زانو، کشکک زانو از جای خود خارج شود. این حالت ممکن است در حین انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال و یا حتی در حین انجام کارهای روزمره رخ دهد.

 افرادی که در معرض خطر دررفتگی کشکک زانو هستند.

احتمال بروز دررفتگی کشکک زانو در برخی از افراد بیشتر از دیگران است. تحقیقات نشان داده‌اند که زنان بیش‌تر از مردان در معرض دررفتگی کشکک زانو هستند. همچنین خطر بروز دررفتگی کشکک زانو در افراد جوان (بین 10 تا 20 سال) از افراد مسن بسیار بیشتر است. عدم وجود تقارن بین دو زانو نیز عاملی است که می‌تواند منجر به دررفتگی کشکک زانو شود. درنهایت، درصورتی‌که شخص قبلاً به دررفتگی زانو دچار شده باشد، احتمال بروز مجدد دررفتگی کشکک زانو برای او بیشتر از قبل است.

علائم دررفتگی کشکک زانو

دررفتگی کشکک زانو برخی علائم بارز دارد که عبارت‌اند از:

• جابه‌جایی افقی کشکک زانو و خارج شدن آن از جای خود
• درد شدید زانو
• تورم زانو 
• عدم توانایی صاف کردن زانو
• کشکک زانو کاملاً بی‌ثبات می‌شود و به‌راحتی به‌طرف چپ و راست حرکت می‌کند.

تشخیص

متخصصین برای تشخیص دررفتگی کشکک زانو از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند:

• ارزیابی و معاینهٔ زانو
• رادیوگرافی با اشعه ایکس
• اسکن ام.آر. آی
• سی.تی.اسکن
• اسکن استخوانی

درمان دررفتگی کشکک زانو

 استراحت، کمپرس سرد، بانداژ فشاری و بالا گرفتن زانو

اولین اقدامی که در صورت بروز دررفتگی زانو باید انجام دهید این است که به‌زانو استراحت دهید، آن را با بانداژ فشاری بندید، روی آن کمپرس سرد بگذارید و زانوی خود را بالاتر از سطح قلب بگیرید. این اقدامات می‌تواند تا حدود بسیار زیادی روند بهبودی شما را تسریع کند.

استفاده از بریس یا گچ گرفتن پا

با استفاده از یک بریس یا آتل مناسب می‌توان مفصل زانو را در حین انجام فعالیت‌های روزانه یا ورزش کردن، بی‌حرکت نگه داشت. استفاده از بریس یا زانوبند طبی به بهبودی سریع‌تر زانو کمک می‌کند و از آسیب دیدن مجدد زانو در طی دوره‌ی درمانی، جلوگیری می‌کنند. برخی زانوبندهای کشی به افزایش گردش خون در زانو کمک می‌کنند و در کاهش تورم زانو مؤثر هستند.

دارودرمانی

داروهایی که برای درمان دررفتگی یا کجی (نیمه دررفتگی) کشکک زانو ممکن است تجویز شوند عبارت‌اند از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند ناپروکسن، ایبوبروفن، کتوبروفن) که می‌توانند فعالیت سیکلواکسیژناز (COX) و سنتز پروستاگلندین را مهار کنند. البته این داروها می‌توانند موجب آغاز مکانیزم‌های دیگری مانند مهار سنتز لکوترین، آزادسازی آنزیم لیزوزومی، فعالسازی لیپواکسیژناز، تجمع نوتروفیل و بسیاری دیگر از مکانیزم‌های غشای سلولی شوند.

تزریق

ممکن است متخصص طب فیزیکی برای کاهش التهاب زانو، درون مفصل زانو داروی کورتیزون تزریق کند. البته قبل از انجام این کار باید زانو ارزیابی و معاینه شود تا مشخص شود که دررفتگی زانو همراه با آسیب‌های دیگری مانند آسیب غضروفی، رباطی یا شکستگی استخوان نبوده است.

فیزیوتراپی

به‌طورکلی برای ریکاوری و بهبودی مناسب بعد از دررفتگی کشکک زانو، گذراندن دورهٔ فیزیوتراپی توصیه می‌شود. برنامهٔ توان‌بخشی به بیماران کمک می‌کند که به سطح فعالیت قبلی خود بازگردند و از بروز دررفتگی کشکک زانو در آینده جلوگیری کنند.

با استفاده از روش‌هایی مانند شاکویوتراپی، اولتراسوند و مگنت‌تراپی می‌توان درد زانو که ناشی از دررفتگی کشکک زانو است، تسکین داد.

تمرینات

تمرینات اولیه برای ریکاوری بعد از دررفتگی کشکک زانو

 انقباض استاتیک عضلات چهارسرران

یک حوله در زیر زانوی خود قرار دهید و سعی کنید با انقباض عضلات چتر سر ران، زانوی خود را به سمت پایین فشار دهید. در هنگام منقبض کردن عضلات، می‌توانید انگشتان خود را روی ران پای خود بگذارید تا انقباض عضلات را حس کنید. این حالت را برای 5 ثانیه نگه دارید. این حرکت را درصورتی‌که موجب تشدید علائم شما نمی‌شود، تا 10 بار تکرار کنید.

انقباض عضلات داخل ران

بر روی کمر خود بخوابید و یک توپ پیلاتس را بین دو پای خود قرار دهید. با انقباض عضلات چهارسرران، زانوی خود را کاملاً صاف کنید و سپس به‌آرامی توپ را در بین زانوهای خود فشار دهید. برای این کار شما باید عضلات داخل ران را منقبض کنید. این حالت را برای 5 ثانیه حفظ کنید. درصورتی‌که این تمرین موجب درد زانوی شما نمی‌شود، آن را 10 بار تکرار کنید.

خم و راست کردن زانو

دراز بکشید و تا جایی که می‌توانید زانویخود را خم و راست کنید. این کار را در صورتی انجام دهید که برای شما دردناک نیست و تا حدی پای خود را خم و راست کنید که کشش متوسطی را در عضلات خود حس کنید. به‌تدریج و تحت شرایطی که احساس درد نمی‌کنید، دامنه حرکتی زانوی خود را افزایش دهید. درصورتی‌که انجام حرکت موجب تشدید علائم شما نمی‌شود، آن را بین 10 تا 20 بار تکرار کنید.

بالا آوردن پا از عقب در حالت ایستاده

بایستید و برای حفظ تعادل خود، دستانتان را به تکیه‌گاه یک صندلی یا لبهٔ میز بگیرید. کمر و زانوهای خود را صاف نگه‌دارید و سپس با انقباض عضلات کشالهٔ ران پای خود را به سمت عقب بالا ببرید. برای دو ثانیه پای خود را در بالاترین نقطه نگه‌دارید و سپس به‌آرامی پای خود را پایین بیاورید. درصورتی‌که انجام این تمرین برایتان دردناک نیست، آن را 10 بار تکرار کنید.

جراحی

در مواردی که شخص به‌طور مکرر دچار دررفتگی کشکک زانو می‌شود، می‌توان عمل جراحی انجام داد که طیان تعادل عضلانی در دو طرف کشکک زانو بازیابی شود (تنظیم راستای عضلات پروگزیمال یا دیزمال). این عمل ممکن است به‌صورت عمل جراحی باز انجام شود.