تاریخ: آبان 27, 1402
کوکسیدینی عبارتست از درد در ناحیه دنبالچه یا کوکسیکس که معمولاً در نتیجه التهاب در ستون فقرات اتفاق می‌افتد. کوکسیکس استخوانی کوچک است که در قسمت انتهایی ستون فقرات قرار دارد.
کوکسیدینی می‌تواند باعث ایجاد تندرنس و درد خفیف و یا شدید در ناحیه کمر یا دنبالچه شود. درد دنبالچه غالبا بر اثر برخی از انواع آسیب دیدگی‌ها و یا سایر تروماهای دنبالچه یا استخوان لگن رخ می‌دهد.
در اکثر اوقات، کوکسیدنی تنها در قسمت نوک دنبالچه و پایینی ستون فقرات یعنی فضای بین باسن‌ها اتفاق می‌افتد. اغلب نشستن باعث تشدید این درد می‌شود. درد استخوان دنبالچه گاهی سخت تشخیص داده می‌شود زیرا موارد زیادی وجود دارد که علائم و درد آنها بسیار شبیه به کوکسیدینی است. در صورت مشاهده هرگونه علائم کوکسیدینی حتما به پزشک مراجعه کنید تا خیالتان از بابت نبود مشکلات دیگر راحت شود.
علت درد دنبالچه
فشار طولانی مدت بر روی ستون فقرات
انجام فعالیت‌هایی مانند اسب‌سواری و نشستن بر روی سطوح سخت برای مدت زمان طولانی می‌تواند باعث فشار طولانی مدت به ستون فقرات شود که ممکن است منجر به درد دنبالچه شود. اگر درد دنبالچه ناشی از این موارد باشد، احتمالاً به صورت دائمی نخواهد بود، اما اگر التهاب و علائم آن کنترل نشود، ممکن است به درد مزمن تبدیل شود. افراد مبتلا به کوکسیدینی اغلب بدون این که دچار درد کمر، انتشار درد و یا سرایت آن به سایر نقاط بدن شوند، از درد در داخل و اطراف کوکسیکس می‌رنجند. در حالی که کمر درد در افراد مبتلا به درد دنبالچه در مقایسه با سایر افراد جامعه شیوع بیشتری دارد، به ویژه کسانی که استخوان دنبالچه آنها رو به جلو خم شده و قسمت انتهایی آن صاف باشد.
آسیب یا تروما
در اکثر موارد درد دنبالچه بر اثر سابلوکساسیون (بدون جابجایی) یا هایپر موتور (حرکت بیش از حد) کمر و متعاقبا به وجود آمدن عدم ثبات و تورم مداوم رخ می‌دهد. بیشتر افرادی که دچار درد دنبالچه می‌شوند از نظر پزشکی سابقه آسیب‌دیدگی و یا تروما همراه با بی‌ثباتی دنبالچه دارند مخصوصا جابجایی‌هایی همچون مواردی که به هنگام افتادن بر روی باسن یا حتی طولانی شدن زایمان که در آن سر کودک از روی کوکیکس رد می‌شود و فشار ناشی از زایمان گاهی می‌تواند به اجزای کوکسیکس (دیسک، رباط‌ها و استخوان‌ها) آسیب جدی برساند. اگرچه این مورد زیاد شایع نیست اما فشار ناشی از زایمان گاهی می‌تواند منجر به شکستگی کوکسیکس شود.
چاقی
افراد چاق بیشتر از افراد عادی دچار درد نشیمنگاه و یا دنبالچه می‌شوند، به اندازه بیش از ۳ برابر. افراد چاق اغلب دچار سابلوکساکسیون خلفی هستند، در حالی که افراد با وزن طبیعی بیشتر دچار بیش حرکتی می‌شوند و افراد لاغر معمولاً دارای سابلوکساسیون جلویی یا قدامی هستند. دنبالچه فرد لاغر به هنگام نشستن می‌چرخد و کوکسیکس وی در موقعیتی ایده‌آل برای جذب فشارهای وارده قرار می‌گیرد. با افزایش وزن بدن، چرخش لگن به هنگام نشستن کمتر شده و زاویه ایجاد شده در آن قسمت بیشتر می‌گردد. این موضوع باعث می‌شود تا کوکسیکس یا دنبالچه فشار بیشتری که بر اثر افتادن و با نشستن مکرر ایجاد می‌شود را تحمل کند. این فشار باعث افزایش خطرات ناشی از سابلوکساکسیون خلفی می‌شود که بیشتر در سقوط و یا افتادن از بلندی دیده می‌شود. همچنین افرادی که وزن آنها کمتر از حد طبیعی است و یا کسانی که وزن استانداردی دارند نیز مستعد ابتلا به درد و سالوکساکسیون خلفی هستند، زیرا دنبالچه این افراد برای کاهش فشارهای ناشی از افتادن و نشستن بیشتر تلاش می‌کند تا به بهترین شکل بچرخد.
سایر علل درد دنبالچه
عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس می‌تواند در شناسایی مشکلات مرتبط با دنبالچه مفید باشد. در برخی موارد نادر، درد استخوان دنبالچه ممکن است ناشی از عواملی مانند بورسیت (تورم و التهاب مفصل)، آرتروز (ترکیبی از سایر عوامل مانند سایش مفاصل)، عفونت یا حتی وجود تومور باشد. همچنین، این درد ممکن است ناشی از اسپاسم عضلات یا مشکلات دیگر مربوط به عضلات کف لگن باشد.
استفاده از عکسبرداری با اشعه ایکس می‌تواند به پزشک کمک کند تا منطقه مورد نظر را تصویربرداری کرده و مشکلات موجود را شناسایی کند. این ابزار تشخیصی قادر است تا با ارائه تصاویر دقیق از ساختارهای استخوانی و مفصلی، به پزشک کمک کند تا تشخیص درستی را برای منشأ درد و مشکلات مرتبط با دنبالچه بگذارد.
علائم درد دنبالچه
به درد دنبالچه کوکسیدینی می‌گویند. علائم اصلی کوکسیدینی درد به هنگام لمس کردن (تندرنس) همراه با درد خفیف و یا شدید در قسمت کمر، انتهای ستون فقرات و یا ناجیه بین دو باسن است. این درد معمولاً هنگام نشستن یا لم دادن به کمر بدتر می‌شود.
درد استخوان دنبالچه گاهی سخت تشخیص داده می‌شود زیرا موارد زیادی وجود دارد که علائم و درد آنها بسیار شبیه به کوکسیدینی است. در صورت مشاهده هرگونه علائم کوکسیدینی حتما به پزشک مراجعه کنید تا خیالتان از بابت نبود مشکلات دیگر راحت شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که علائم درد دنبالچه و درد کمر بیش از چند روز ادامه داشت باید حتما به پزشک مراجعه شود.
اگرچه درد دنبالچه به عنوان یک بیماری جدی در نظر گرفته نمی‌شود اما عارضه‌های بسیار زیاد دیگری (مانند شکستگی استخوان دنبالچه، لگن یا ستون فقرات) وجود دارد که می‌توانند باعث بروز همان علائم کوکسیدینی و یا حتی علائم جدی‌تری نیز شوند. از همین رو بایستی در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود تا هم احتمال بروز چنین حوادثی بررسی شود و هم روند درمان به خصوص در مواردی که وضعیت جدی‌است سریعاً آغاز شود.
در صورت وجود درد در قسمت نشیمنگاه و بروز هر یک از علائم زیر باید سریعاً با پزشک تماس بگیرید:
- افزایش ناگهانی تورم یا درد
- یبوست به مدت طولانی
- بیحسی، ضعف یا حس سوزن شدن و گزگز ناگهانی در هر دو پا
- عدم توانایی در کنترل عملکرد روده یا مثانه
سایر شرایطی که ممکن است علائمی همچون درد دنبالچه ایجاد کنند عبارتند از:
- درد سیاتیک
- ساکرولیلیت
- شکستگی استخوان مانند شکستگی استخوان دنبالچه
- عفونت مثلا زونای باسن
- کیست پیلونیدال
چگونه می‌توان درد دنبالچه را تشخیص داد؟
در طی معاینه، پزشک استخوان دنبالچه را بررسی می‌کند و به دنبال علائم کیست پیلونیدال می‌گردد. این کیست گاهی بصورت رشد دردناک فولیکول‌های مو به درون است. ممکن است در اثر این کیست این قسمت از بدن دچار تورم و تندرنس شده باشد. علاوه بر این، گاهی ممکن است که کیست ایجاد شده یک تومور یا استخوان باشد. در بیشتر موارد درد دنبالچه ناشی از دستکاری مستقیم کوکسیکس از طریق معقد است.
تشخیص کوکسیدینی به روش بالینی انجام می‌گیرد و استفاده از آزمایشات تصویربرداری در ارزیابی و بررسی علت درد دنبالچه بسیار ارزشمند و حائز اهمیت است. برای بررسی شکستگی یا جابجایی و سابلوکیسیون می‌توان از رادیوگرافی استفاده کرد. رادیوگرافی در حالت نشسته و همچنین در حالت ایستاده می‌تواند از رادیوگرافی معمولی سودمندتر باشد زیرا در این دو حالت امکان اندازه‌گیری چرخش لگن و زاویه کوکسیکس فراهم است. مقایسه رادیوگرافی در حالت ایستاده با عکسبرداری به کمک اشعه ایکس در حالت نشسته می‌تواند یافته‌های غیر طبیعی را در ۷۰ درصد مبتلایان نشان دهد. پنج تا بیست و پنج درجه چرخش در قسمت لگن طبیعی است بنابراین بیش حرکتی یا هایپرموبیلیتی بیش از بیست و پنج درجه است.
به کمک تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌توان التهاب بافت‌ها را مشاهده کرد. همچنین می‌توان به کمک سی‌تی اسکن یا اسکن استخوان پاتولوژی‌هایی مانند کوردوما را تایید و یا رد کرد. استفاده از تزریق بیحس‌کننده موضعی می‌تواند در روند تشخیص کمک کننده باشد.
درمان درد دنبالچه
درد دنبالچه بسیار شدید است و روند بهبودی آن بسیار کند و مشکل است. با این حال، بسیاری از افراد با استفاده از روشهای خانگی قادر به تسکین درد آن هستند.
همچنین ممکن است بتوان با نشستن بر روی یک پد یا تشک گرم یا آیس پک بصورت چند بار در روز تا حدی از شدت درد آن بکاهید. دستکاری ستون فقرات، ماساژ، تمرینات حرکات کششی یا اندکی تحریک الکتریکی ناحیه دردناک جزء سایر روشهای درمانی غیرجراحی محسوب می‌شوند که می‌توانند به شما در بهبودی بهتر درد دنبالچه کمک کنند.
بالش طبی به شکل دونات
اگر لازم است که برای مدت طولانی بنشینید می‌توان به کمک بالش‌های طبی تا حدی از فشار روی این قسمت از بدن کم کنید. این بالش‌ها به شکل دونات هستند و می‌توانید از آنها در منزل، محیط کار و یا حتی در داخل ماشین نیز استفاده کرد. مهم نیست که از این بالش‌ها استفاده می‌کنید و یا نه اما حتما سعی کنید که مدت زیادی در یک جا ننشینید. پس از هر یک ساعت نشستن حتما از جای خود بلند شده و قدم بزنید و اگر این کار برایتان مقدور نیست لااقل برای مدتی تنها بایستید.
تغییر سبک زندگی
می‌توانید بلافاصله پس از شروع درد بر روی دنبالچه خود یخ بگذارید و این کار را تا چند روز ادامه دهید تا التهاب آن کاهش یابد. با این حال، پس از گذشت چند روز استفاده از گرم می‌تواند بیشتر به این وضعیت شما کمک کند. گرمای و حرارات مستقیم ناشی از چسب‌های کمر و یا یک بطری آب گرم می‌تواند فشار و تنش عضلات را که باعث ایجاد و یا تشدید درد می‌شوند را تسکین دهد.
اگر چنانچه به هنگام مدفوع کردن و یا یبوست درد دنبالچه تشدید شود شاید لازم باشد که تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید. در چنین مواقعی بایستی میزان مصرف فیبر و آب خود را بیشتر کنید و شاید هم لازم باشد که از ملین‌های قوی (نرم کننده مدفوع) استفاده کنید.
طرز نشستن و یا ایستادن غلط نیز باعث تشدید فشار روی قسمت نشیمنگاه می‌شود بنابراین حتما به هنگام نشستن سعی کنید که کف پاهایتان ضاف بر روی زمین باشد و کمرتان را به صندلی بچسبانید. به هنگام نشستن به سمت جلو تکیه دهید. برخی دیگر از توصیه‌های تسکین درد دنبالچه عبارتند از:
- انجام فعالیتهای خاصی را که باعث تشدید درد دنبالچه می‌شوند متوقف کنید.
- لباس‌های گشاد بپوشید تا به نواحی اطراف دنبالچه فشاری وارد نشود.
- بسیاری از افراد مبتلا به درد دنبالچه ترجیح می‌دهند که به پهلو بخوابند زیرا این مدل خوابیدن به تسکین درد دنبالچه آنها کمک می‌کند. حتی می‌توانید به هنگام خوابیدن از بالش بدن یا بالش‌های کوچک در بین زانوهایتان استفاده کنید. گاهی ممکن است که روشهای درمانی متعارف هفته‌ها و یا حتی چندین ماه طول بکشد تا درد دنبالچه تسکین یابد.
مصرف دارو
درمان درد دنبلاچه به روش غیرجراحی شامل استفاده از داروهایی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) از قبیل مسکن‌های ایبوپروفن، ملین‌های قوی می‌باشد.
فیزیوتراپی
یک فیزیوتراپیست نیز می‌تواند راهکارهایی برای کمک به کاهش درد دنبالچه به شما ارائه دهد و یک دوره مناسب از تمریناتی را که باعث کاهش تنش و تقویت عضلات اطراف از جمله عضلات شکم و لگن می‌شود را برای شما تجویز کند.
پس از آنکه دیگر فرد بر اثر تحرک درد آنچنانی حس نکرد این بار ممکن است که فیزیوتراپیست انجام فعالیتهای هوازی ملایم را به شما توصیه کند تا از این طریق بتوان جریان خون به این قسمت از بدن را افزایش داد و روند بهبودی را تسریع بخشید. همچنین ورزش‌های هوازی باعث آزاد شدن اندروفین‌ها (مواد شیمیایی طبیعی بدن برای تسکین درد هستند) می‌شوند. گاهی ممکن است که پزشک انجام سونوگرافی را برای بیمار تجویز کند و یا از درمان‌های دستی و ماساژ درمانی مفاصل و عضلات متصل به دنبالچه استفاده کند. تنظیم دنبالچه نیز گاهی ممکن است باعث شود تا استخوان دنبالچه به جای اصلی خود بازگشته و درد تسکین یابد. این نوع روشهای درمانی بهتر بر روی افرادی کار می‌کنند که حرکات دنبالچه آنها نرمال و طبیعی است. عموما ترکیبی از روشهای درمانی به منظور کاهش درد و همچنین تغییر فعالیت به منظور برداشتن فشار از روی نشیمنگاه برای مدیریت یا تسکین درد کافی است. فیزیوتراپی می‌تواند از طریق موارد زیر به کاهش درد استخوان دنبالچه کمک کند:
- ارزیابی وضعیت کلی بدن و عوامل موثر بر بروز درد و همچنین بررسی کوکسیکس
- بررسی کوکسیکس و بافت‌های مرتبط لگن
- آموزش حرکات ورزشی و روشهای آرام‌سازی عضلات اطراف را برای کمک به توانبخشی
- آموزش نکاتی در خصوص مشکل موجود
- رائه رهنمودها و توصیه‌هایی در مورد نحوه صحیح نشستن و ایستادن
- انجام روشهای درمان دستی
- استفاده از سونوگرافی و یا سوزن خشک
- ضربه زدن به عضلات و مفاصل خاص لگن برای ارائه پشتیبانی
- استفاده از روش تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
- ارجاع بیمار به آزمایش‌های تصویری در صورت لزوم
تزریق کورتیکواستروئید
تزریق موضعی به ناحیه استخوان دنبالچه یکی از روشهای درمانی مورد استفاده است که در صورت عدم موفقیت اقدامات غیرجراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از افرادی که با درد مداوم روبرو هستند، تزریق همراه با بیحسی موضعی و دستکاری کوکسیکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. تزریق کورتیکواستروئید باعث کاهش التهاب و درد دنبالچه می‌شود و ممکن است با ترکیب آن با داروهای بیحسی موضعی، اثربخشی آن بیشتر شود. این تزریق علائم درد استخوان دنبالچه را کاهش می‌دهد، اما اثربخشی آن تنها به مدت چند هفته ادامه دارد.
باید توجه داشت که تزریق کورتیکواستروئید نمی‌تواند خار پاشنه را به طور کامل درمان کند و همچنین، تزریق بیش از حد کورتیکواستروئید ممکن است به قسمت دنبالچه آسیب برساند. بنابراین، تزریق این ماده فقط یک یا دو بار در سال معمولاً مجاز است.
در مقابل، تزریق بلوک عصبی گانگلیونی به اعصاب اطراف استخوان دنبالچه می‌تواند جلوی عبور سیگنال‌های درد را از آنها بگیرد. این تزریق، به همراه ماده بیحس‌کننده موضعی، باعث سرکوب موقت این اعصاب و جلوگیری از انتقال سیگنال‌های درد می‌شود. برخلاف تزریق کورتیکواستروئید، تزریق مکرر بیحسی موضعی کاملاً بی‌خطر است و معمولاً هیچ عارضه جانبی جدی ندارد.
جراحی
عمل جراحی تنها در موارد نادر و زمانی که درد فرد بسیار شدید باشد مورد بررسی قرار می‌گیرد. جراحی بیمارانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که درد دنبالچه باعث فلج شدن آنها شده و روشهای غیرجراحی در درمان آنها بی‌تاثیر بوده باشد. به طور کلی، در عمل جراحی قسمتی و یا حتی شاید هم کل دنبالچه با تحرک زیاد (جراحی کوکسیژکتومی) از بدن بیمار خارج می‌شود. این گزینه‌های درمانی ممکن است در افراد مورد استفاده قرار گیرد که دچار دژنراسیون پیشرفته همراه با بی‌ثباتی دنبالچه (مثلا سابلوکساسیون یا تحرک زیاد دنبالچه) هستند و میزان موفقیت جراحی در این افراد چیزی بین ۶۰ تا ۹۱ درصد است. احتمال موفقیت عمل جراحی در افراد مبتلا به سابلوکساسیون یا تحرک زیاد دنبالچه نسبت به بیمارانی که تحرک دنبالچه آنها طبیعی است بیشتر است.
یکی از عوارض شایع جراحی و خارج کردن استخوان دنبالچه ابتلا به عفونت است که به دلیل ماهیت این قسمت از بدن از لحاظ بهداشتی، نبود امکان درمان مناسب زخم و فشار ناشی از نشستن در حدود ۲۲ درصد از جراحی‌ها اتفاق می‌افتد.
پیشگیری
از آنجا که بیشتر موارد کوکسیدینی مربوط به آسیب‌دیدگی استخوان دنبالچه است لذا بهترین راه برای جلوگیری از کوکسیدینی یا درد دنبالچه جلوگیری از صدمه یا تروما دنبالچه است که ممکن است در حوادث رانندگی یا به هنگام ورزش کردن اتفاق بیفتد.
