هنگامی که بخشی از دیسک بر روی عصب فشار وارد کند، می‌تواند باعث درد شود. اغلب درد در یک طرف بدن شما رخ می‌دهد. محل درد به جایی بستگی دارد که بیرون زدگی دیسک در آن واقع شده است. بیرون زدگی دیسک در قسمت کمری ستون فقرات شما می‌تواند باعث بروز درد در کمر و پاها شود. اغلب به این مشکل سیاتیک گفته می‌شود. دلیل این اتفاق این است که دیسک روی عصب سیاتیک که تا پاهای شما پایین می‌آید، فشار وارد می‌کند. شدت این علائم بستگی به میزان فشاری دارد که دیسک بر روی اعصاب وارد می‌کند.
آناتومی ستون فقرات
عصب ستون فقرات: spinal nerve نخاع: spinal cord هسته پالپوس: nucleus pulposus فیبروز آنولوس: annulus fibrosis ستون فقرات از استخوان‌های کوچک (مهره‌ها) که بر روی یکدیگر قرار گرفته‌اند تشکیل شده است و انحناهای طبیعی کمر را ایجاد می‌کند. در بین مهره‌ها بالشتک‌های مسطح، گرد و لاستیکی (دیسک بین مهره‌ای) وجود دارد که به عنوان کمک فنر عمل می‌کنند و به کمر اجازه می‌دهند تا خم و راست شود. عضلات و رباط‌ها که مهره‌ها را به هم متصل می‌کند امکان حرکت و در عین حال پشتیبانی و ثبات ستون فقرات و بالای بدن را فراهم می‌کند. هر مهره در مرکز خود باز شده (فورامن) است و این خط کانال ستون فقرات را تشکیل می‌دهد. نخاع و سایر ریشه‌های عصبی که توسط مهره‌ها محافظت می‌شوند، از میان کانال ستون فقرات عبور می‌کنند. اعصاب ستون فقرات از طریق دهانه مهره‌ها خارج می‌شوند و پیام‌هایی را بین مغز و ماهیچه‌ها رد و بدل می‌کنند. مفاصل فاست در پشت ستون فقرات تراز می‌شوند و مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند و چرخش و حرکت ستون فقرات را میسر می‌کنند. مانند همه مفاصل بدن، غضروف سطح مورد نظر را پوشش می‌دهد. ستون فقرات شامل سه بخش کمری، قفسه سینه و گردن است. ستون فقرات کمری از پنج مهره تشکیل شده است که در قسمت تحتانی کمر قرار دارند. مهره‌های کمری بزرگ‌تر هستند زیرا وزن بیشتری از بدن را تحمل می‌کنند. ستون فقرات قفسه سینه از 12 مهره تشکیل شده و از سینه فوقانی شروع می‌شود و تا قسمت پشتی میانی امتداد می‌یابد و به قفسه دنده متصل می‌شود. ستون فقرات گردن شامل گردن است و از هفت مهره کوچک تشکیل شده است که از پایه جمجمه شروع شده و به قسمت فوقانی قفسه سینه ختم می‌شود. دیسک‌های ستون فقرات کمری از یک حلقه بیرونی ضخیم غضروف (آنولوس) و یک ماده داخلی مشابه ژل (هسته) تشکیل شده است. دیسک‌ها در ستون فقرات گردنی مشابه سایر دیسک‌ها هستند اما از نظر اندازه کوچکتر می‌باشند.
دیسک کمر چیست؟
با اینکه دیسک‌های ستون فقرات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در برابر مقادیر قابل توجهی از نیرو مقاومت کنند، اما ممکن است آسیب‌دیدگی و سایر مشکلات برای دیسک ایجاد شود. هنگامی که دیسک پیر شده یا مجروح می‌شود، قسمت بیرونی (فیبروز آنولوس) ممکن است پاره شود و مواد درونی دیسک (هسته پالپوس) بیرون ریخته و فتق یا بیرون زدگی دیسک را بوجود بیاورند. هر دیسک نخاعی توسط اعصاب بسیار حساسی احاطه شده است و قسمت درونی دیسک که بیرون می‌زند حاوی پروتئین‌های التهابی است. بنابراین وقتی این ماده با عصب در تماس باشد می‌تواند باعث درد شود و این درد می‌تواند در طول عصب حرکت کند. حتی یک فتق دیسک کوچک که در آن مقدار کمی از مواد داخلی دیسک عصب را لمس می‌کند، می‌تواند درد قابل توجهی ایجاد کند. اعصاب نخاعی حتی به مقادیر جزئی فشار نیز حساس هستند که می‌تواند منجر به درد، بی‌حسی یا ضعف در یک یا هر دو پا شود. بیرون زدگی دیسک که اغلب به آن دیسک “لغزنده” یا “پاره شده” گفته می‌شود، یک منبع مشترک درد در گردن، کمر، بازوها یا پاها است.
مقایسه درد ناشی از فتق دیسک با بیماری دیسک دژنراتیو
فتق دیسک معمولاً نوع دیگری از درد را نسبت به بیماری دیسک دژنراتیو ایجاد می‌کند (یکی دیگر از مشکلات شایع دیسک).
- وقتی بیماری علائم دیسک دژنراتیو (یکی از دلایل ایجاد درد یا علائم دیگر) را دارد، خود فضای دیسک دردناک و منبع درد است. به این نوع درد معمولاً درد محوری گفته می‌شود.
- وقتی بیمار علائم فتق دیسک را دارد، خود فضای دیسک آسیب نمی‌بیند بلکه مشکلی در دیسک باعث ایجاد درد در عصب ستون فقرات می‌شود. به این نوع درد معمولاً درد رادیکولار گفته می‌شود (درد ریشه عصبی یا سیاتیک ناشی از فتق دیسک کمر).
بیرون زدگی دیسک اغلب در ستون فقرات کمری (پایین کمر) یا ستون فقرات گردنی (گردن) رخ می‌دهد اما در عین حال می‌تواند در ستون فقرات قفسه سینه (پشت فوقانی) نیز ایجاد شود. فتق دیسک در هر مکانی که ایجاد شود علائم مختلفی را ایجاد می‌کند.
علائم دیسک کمر
درد پا (به عنوان سیاتیک نیز شناخته می‌شود) شایع‌ترین علامت همراه با فتق دیسک در ستون فقرات کمری است. تقریباً 90٪ بیرون زدگی‌های دیسک در L4-L5 و L5-S1 اتفاق می‌افتد و باعث درد در عصب L5 یا S1 می‌شود که به عصب سیاتیک تابیده می‌َشود. علائم فتق دیسک در این مکان‌ها در زیر شرح داده شده است:
- فتق دیسک در بخش کمری 4 و 5 (L4-L5) معمولاً باعث ضعف عصب L5 می‌شود. این نوع فتق دیسک علاوه بر درد سیاتیک می‌تواند منجر به ضعف در هنگام بالا بردن انگشت بزرگ و احتمالاً در مچ پا شود که به افتادگی پا نیز معروف است. همچنین بی‌حسی و درد را نیز می‌توان در بالای پا احساس کرد.
- فتق دیسک در بخش کمری 5 و قطعه ساکرال 1 (L5-S1) معمولاً باعث ضعف عصب S1 می‌شود. علاوه بر سیاتیک، این نوع فتق دیسک می‌تواند هنگام ایستادن منجر به ضعف در انگشتان پا شود. بی‌حسی و درد می‌تواند به سمت کف پا و قسمت بیرونی پا تابیده شود.
- فتق دیسک در قسمت فوقانی کمر به ندرت علامت دار هستند و به ندرت درد ایجاد می‌کنند اما اگر علامت‌دار باشند، درد معمولاً در ناحیه پشت و یا قفسه سینه احساس می‌شود.
نکاتی درباره درد ناشی از دیسک کمر
برخی از عواملی که شناسایی و درمان دیسک کمر را به چالش می‌کشند شامل موارد زیر است:
سطح درد
شدت مشکل دیسک یا فتق دیسک لزوماً با میزان درد بیمار ارتباط ندارد. اگرچه ممکن است عاقلانه به نظر نرسد اما شدت درد ناشی از فتق دیسک همیشه ارتباطی با میزان آسیب جسمی دیسک ندارد. علاوه بر این، مشکلات جدی تر کمر ممکن است باعث ایجاد درد بیشتری نسبت به فتق دیسک شود. به عنوان مثال، یک فتق دیسک بزرگ می‌تواند کاملاً بدون درد باشد اما اسپاسم عضلانی ناشی از یک فشار ساده به کمر ممکن است باعث درد تحریک کننده شود. این بدان معنی است که شدت درد عاملی تعیین کننده در تشخیص دیسک کمر نیست.
ممکن است بدون درد باشد
بسیاری از بیرون زدگی‌های دیسک هیچ دردی ایجاد نمی‌کنند. یافته‌های رادیو گرافیک دیسک کمر رایج است (مانند MRI) اما اغلب اوقات دیسک کمر با هیچ درد و علائمی همراه نیست. در حالی که ممکن است بین ترومایی که باعث فتق دیسک شده و شروع علائم بیمار ارتباطی وجود داشته باشد اما ممکن است یک فتق دیسک بدون حادثه خاصی رخ دهد.
تشخیص دشوار
تشخیص دیسک کمر از سایر مشکلات ستون فقرات دشوارتر است. اعصاب و ساختارهای آناتومیکی – مانند دیسک‌ها، ماهیچه‌ها و رباط‌ها در ستون فقرات – همپوشانی زیادی دارند. این امر باعث می‌شود که مغز در تشخیص تفاوت بین مشکلات یک ساختار کمری در مقابل مشکلات ساختارهای دیگر دچار مشکل شود. به عنوان مثال، یک فتق دیسک می‌تواند حسی مانند کوفتگی یک ماهیچه یا آسیب رباط در فرد ایجاد کند.
تجارب مختلف
درد ناشی از فتق دیسک یک تجربه شخصی پیچیده است. عوامل جسمی و روانی دائما در حال تغییر است و می‌تواند در تجربه درد بیمار نقش داشته باشد. فتق دیسک ممکن است همیشه دردناک نباشد، یا ممکن است به دلیل روانی و سایر عوامل در زندگی بیمار دردناک‌تر شود. به عنوان مثال، بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که بین کمردرد و افسردگی رابطه‌ای وجود دارد. در بیشتر اوقات مشخص نیست که کدام مشکل در ابتدا وجود داشته، درد یا افسردگی، اما در هر صورت مهم است که هر دو مشکل برای سلامت کلی بیمار درمان شود. درد ناشی از فتق دیسک وقتی با سایر مشکلات جسمی ستون فقرات یا عوامل موقعیتی (مانند وضعیت بد، نشستن برای مدت طولانی و غیره) همراه باشد ممکن است شدیدتر شود.
تشخیص نشانه های دیسک کمر
به دلیل پیچیدگی درک درد ناشی از دیسک کمر، بیماران نباید سعی کنند به تنهایی مشکلشان را تشخیص بدهند. در صورت عدم درمان یا درمان نادرست دیسک کمر، تشخیص نادرست شما ممکن است منجر به آسیب بیشتر به ساختارهای ستون فقرات یا درد شدیدتر در کمر یا پا شود. همکاری با یک متخصص ستون فقرات کمک می‌کند تا مکان صحیح فتق دیسک، شدت مشکل و منبع درد به سرعت شناسایی شود. بخش بعدی روند دستیابی به یک تشخیص دقیق بالینی را تشریح می‌کند و با جزئیات بیشتری توضیح می‌دهد که چگونه یک فتق دیسک باعث ایجاد درد می‌شود. تشخیص بالینی پزشک بر تعیین منبع درد بیمار متمرکز است. به همین دلیل، تشخیص بالینی درد ناشی از فتق دیسک بیش از یافته‌های حاصل از آزمایش تشخیصی مانند اسکن MRI یا سی‌تی اسکن است. در عوض، متخصص مراقبت از ستون فقرات از طریق ترکیبی از یافته‌های تاریخچه پزشکی کامل شما، انجام معاینه کامل جسمی و در صورت لزوم انجام یک یا چند آزمایش تشخیصی، به تشخیص بالینی علت درد بیمار می‌رسد.
تاریخچه پزشکی
پزشک برای تشخیص بیماری از سابقه پزشکی بیمار استفاده می‌کند مانند شرح درد کمر، سیاتیک یا علائم دیگر، توضیحی از احساس درد، فعالیت‌ها، موقعیت‌ها یا اقدامات درمانی که باعث می‌شود درد بهتر و بیشتر شود.
معاینه فیزیکی
پزشکان معاینه فیزیکی کاملی از بیمار مانند آزمایش عملکرد عصب و قدرت عضلات در قسمت‌های خاصی از پا یا بازو، آزمایش درد در موقعیت‌های خاص و موارد دیگر را انجام می‌دهند. معمولاً این سلسله آزمایش‌های بدنی به متخصص حرفه‌ای ستون فقرات کمک می‌کند که تشخیص درستی از نوع مشکل کمر بیمار داشته باشد.
تست‌های تشخیصی
بعد از اینکه پزشک از منبع درد بیمار آگاه شد، معمولاً برای تشخیص وجود ضایعه آناتومیکی در ستون فقرات، آزمایش تشخیصی مانند سی تی اسکن یا اسکن MRI انجام می‌شود. این آزمایشات می‌توانند تصویر جامعی از محل فتق دیسک و ریشه‌های عصبی درگیر ارائه دهند. تأکید بر این نکته مهم است که از اسکن MRI و سایر آزمایش‌های تشخیصی برای تشخیص درد بیمار استفاده نمی‌شود. در عوض، آن‌ها فقط برای تأیید وجود مشکلی که از طریق تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی مشخص یا مشکوک شده است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. به همین دلیل، با اینکه یافته‌های رادیوگرافی در اسکن MRI یا سایر آزمایشات دارای اهمیت هستند، اما در تشخیص علت درد بیمار (تشخیص بالینی) به اندازه یافته‌های حاصل از تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی اهمیت ندارند. به طور مثال یک اسکن MRI یا نوع دیگری از آزمایش تشخیصی به طور عمده به منظور برنامه‌ریزی برای جراحی استفاده می‌شود. از این طریق جراح می‌تواند دقیقاً مشخص کند که فتق دیسک در کجا قرار دارد و چگونه بر روی ریشه عصب فشار وارد می‌کند.
اهمیت بررسی علائم برای درمان صحیح
دستیابی به تشخیص صحیح بالینی بسیار مهم است زیرا انتخاب گزینه مناسب درمانی با تشخیص درست انجام می‌شود. به بیماران توصیه می‌شود که هرگز تشخیصی را صرفاً براساس یافته‌های حاصل از اسکن MRI یا هر آزمایش رادیوگرافی دیگری قبول نکنند. در عوض، یک تشخیص بالینی دقیق باید در درجه اول مبتنی بر علائم بیمار و اطلاعات دیگر از تاریخچه پزشکی بیمار و همچنین معاینه کامل جسمی توسط یک متخصص مراقبت از ستون فقرات باشد. بخش بعدی گزینه‌های درمانی برای فتق دیسک را تشریح می‌کند.
درمان
هیچ روش درمانی واحدی وجود ندارد که برای همه بیماران مناسب باشد. گزینه‌های مختلف درمانی برای دیسک گردن یا دیسک کمر وجود دارد. برخی از بیماران ممکن است به این نتیجه برسند که ترکیبی از گزینه‌های درمانی غیر جراحی برای آن‌ها مناسب و موثر است (مانند داروها ، تزریقات و / یا فیزیوتراپی)، در حالی که ممکن است برای سایر بیماران مداخله جراحی اولیه برای تسکین درد و علائم ناشی از بیماری ضروری باشد. بیمارانی که برای درمان فتق دیسک خود با یک متخصص مراقبت از ستون فقرات همکاری می‌کنند، نیاز به تهیه یک برنامه درمانی اختصاصی دارند تا درد آن‌ها را تسکین داده و بهبودی طولانی مدتی را برای آن‌ها فراهم کند.
درمان غیر جراحی
درمان غیر جراحی در معالجه علائم پارگی دیسک در بیش از 90٪ بیماران مؤثر است. بیشتر موارد درد گردن یا کمر با تدابیر درمانی ساده به تدریج برطرف می‌شوند. استراحت و استفاده از داروهای ضد درد باعث کاهش درد می‌شوند. شل کننده‌های عضلانی، مسکن‌ها و داروهای ضد التهاب نیز برای تسکین درد شما مفید هستند. کمپرس سرد یا یخ نیز می‌تواند چندین بار در روز و حداکثر به مدت 20 دقیقه به طور مداوم استفاده شود. پس از برطرف شدن اسپاسم، ممکن است از کمپرس گرم نیز استفاده شود. هرگونه فعالیت بدنی باید کند و کنترل شود، به خصوص خم شدن به جلو و بلند کردن اجسام. از نشستن برای مدت طولانی خودداری کنید و پیاده‌روی های کوتاه را در برنامه روزانه خود بگنجانید. این موارد می‌توانند به جلوگیری از بازگشت علائم کمک کنند. برای تقویت عضلات کمر و شکم ممکن است یک برنامه تقویت ستون فقرات یا تمرینات کمر نیز توصیه شود. ضروری است که نحوه درست نشستن، ایستادن، و بلند شدن را یاد بگیرید تا از بروز دوباره درد جلوگیری کنید. در صورت عدم موفقیت این اقدامات درمانی، تزریق اپیدورال یک داروی شبه کورتیزون ممکن است طی یک هفته به صورت سرپایی انجام شود تا تحریک عصب کمتر شود و بیمار بتواند مشارکت موثرتری در فیزیوتراپی داشته باشد.
جراحی
اگر قسمت برآمده دیسک وارد کانال نخاعی شده و بر روی عصب فشار وارد کند و باعث از دست رفتن میزان قابل توجهی از عملکرد بیمار شود، ممکن است برای رفع مشکل به جراحی نیاز باشد. بسته به اندازه و موقعیت فتق دیسک گزینه‌های جراحی برای قسمت تحتانی کمر شامل میکرودیسکتکتومی یا لامینکتومی است. برای برخی از بیماران، جایگزینی دیسک مصنوعی (ADR) نیز ممکن است در نظر گرفته شود. برای دیسک گردن معمولاً دیسککتومی قدامی گردن و فیوژن توصیه می‌شود. این روش شامل از بین بردن کل دیسک برای برداشتن فشار از روی نخاع و ریشه‌های عصبی است. استخوان در فضای دیسک قرار می‌گیرد و ممکن است یک صفحه فلزی برای تثبیت ستون فقرات درج شود. برای بعضی از بیماران ممکن است یک عمل جراحی کوچکتر که نیازی به فیوژن استخوان‌ها نداشته باشد در پشت گردن انجام شود. بیمار برای هر یک از این روش‌های جراحی تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. پس از عمل ممکن است بیمار مرخص شود یا نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. شما باید بتوانید طی 2 تا 6 هفته بعد از عمل به محل کار خود برگردید.
